Yumurtalıklar

Bu bezler bir yandan yumurtacık üretir­ler, öte yandan iç salgılar aracılığıyla kadının cinsel işlevini düzenlerler. Bu düzenleme
a) folikülin sayesinde, cinsel organların ve ikincil cinsel karakterlerin gelişmesi­ni sağlayarak;
b) yine folikülin ve lütein sayesinde, dölyatağını döllenmiş olan yumurtacığı kabul edecek duruma getirmek amacıy­la dönemsel bir biçimde değişikliğe uğ­ratarak gerçekleşir.
Ergenlik çağında, folikülin, ya da östrojen göğüslerin gelişmesine, vücudun belirli yerlerinin kıllanmasına, dişiliği belirleyen bedensel ve ruhsal değişiklik­lere yolaçar.
•Her ay, âdet döneminin ilk on beş günü içinde, folikülin üretimi yükselerek bir göze çoğalmasına ve dölyatağı mukoza­sının kalınlaşmasına yolaçar. Âdet döneminin on beşinci gününe doğ­ru, yumurtalıkta yer alan sayısız folikülrerden biri olgunlaşır, yarılır ve yumur­tacığı bırakır. Serbest kalan yumurtacık Fallop borusundan geçerek dölyatağına doğru yol alır. Yarılmış olan folikülün yara izi çevresinde geçici olarak sarı ci­sim oluşur. Sarı cisim lütein ya da progesteron adı verilen bir hormon salgı­lar.
26. güne doğru, yumurtacık döllenmemişse, sarı cisim bozulur ve lütein olu­şumu durur. Gerçekte bu hormonun yu­murtacığın dölyatağında tutulmasını sağlamak gibi çok önemli bir işlevi var­dır. Dölyatağı mukozasındaki değişme­leri sona erdirir ve mukozaya bir dantel görünümü verir. Bu görünüm gebelik öncesi dönemi belirler. Bu duruma ge­len mukoza artık döllenmiş yumurtayı kabul etmeye hazırdır. Ama döllenme olmazsa, sarı cisim bozulmasıyla folikülin ve lütein üretimi birden kesilir. Bu­nun sonucu olarak, mukozada damar büzülmeleri oluşur ve kanamalar meyda­na gelir. Bu kanamalar âdet kanamaları­dır.
Yumurtalığın gösterdiği bu dönemsel değişimlere bir hipofiz salgısı olan gonadostimülinin uyarıları yolaçar. Doğum kontrol hapları, yapısındaki maddelere göre, yumurtalığın bu deği­şimlerine bağlı olarak, yumurtlamayı önleme, ya da döllenmiş yumurtayı döl­yatağı dışına atma biçiminde etki göste­rirler.
• İç salgıbezi-yumurtalık hastalığı: Yu­murtalığın salgılama işlevinde ya da hipofizin gonadotrop çıkarmasında bir düzensizlik söz konusu olabilir. Bunun nedeni cinsel organlarda var olabilecek dokusal bozukluklarla ilgili olabilir. Ama durum böyle değilse, iç salgıbezlerinde bir bozukluk düşünülmelidir. Folikülin yetersizliği âdet kanamasının ke­silmesiyle anlaşılır. Eğer ergenlik çağı geldiği halde hiç âdet görülmemişse, er­genlik çağının 17 ya da 18 yaşına kadar gecikmesiyle bu yetersizlik kendini belli eder. Bu gecikmenin yanı sıra, cinsel or­ganlarda ve ikincil cinsel niteliklerde de hiç bir gelişme görülmez. İkincil folikülin yetersizliği özellikle bir hipofiz ye­tersizliğinden ileri gelir. Âdet kesilmesi ağır hastalık sonucunda meydana geiebileceği gibi ruhsal köken­li de olabilir. Şişmanlığın ya da iştahsızlığın da rolü olduğu sanılmaktadır. Ayrı­ca, arabeyin hipofiz sisteminin etkilen­mesi de bu sonucu doğurabilir. Son olarak, hadımlaşma ve menopoz da cinsel organ körelmesi, şişmanlık, tansi­yon yükselmesi, ateş bunalımları, baş-ağrıları, uykusuzluk, erkekleşme, roma­tizma, ostebporoz, sinirlilik, uyarılganlık, v.b. gibi bir dizi bozukluğu berabe­rinde getirir.
Folikülin fazlalığı özellikle on dördüncü gün belirtileriyle (memelerin şişmesi, leğen bölgesi ağrıları, bazen yumurtla­ma sırasında küçük bir kanama), âdet öncesi belirtilerin şiddetlenmesiyle (le­ğen bölgesi rahatsızlığı, uyarılganlık, bazen gerçek bir hastalık haline gelen kalp çarpıntıları) ve aynı zamanda hor­mon fazlalığından ileri gelen âdet kesil­mesiyle kendini belli eder. Lütein fazlalığı genellikle menopoz ön­cesi dönemde görülen bol kanamalarla kendini gösterir.
Lütein azlığı âdet güçlükleri ya da ağrılı âdet kanamaları ve rahatsızlık gibi belir­tilerle ortaya çıkar.
Bütün bu durumlarda tedavi, bozuklu­ğun nedenini ortadan kaldırmayı ve hor­mon eksikliğini gidermeyi amaçlar.
Yumurtalık urları: Kadınlaştırıcı urlar ve erkekleştiriciurlar olmak üzere iki grupta ele alınabilirler. Kadınlaştırıcı ur­lar küçük kızlarda ergenlik döneminin erken başlamasına cinsel organların ve ikincil cinsel niteliklerin erkenden geliş­mesine yolaçarlar. Erkekleştirici urlar ise, genç kadınlarda, meydana getirdi­ğine benzer bir erkekleşmeye yolaçar­lar.