Sperma Yolu Üzerindeki Bozukluklara Bağlı Kısırlıklar

Bir çiftin çocukları olmuyorsa, her zaman önce kadın, hekime başvurur ve kısırlığın nedenlerinin araştırılması bu düzeyden başlar. Ancak, hormon bilançosundan, dölyolu borusunun geçirgenlik durumunun saptanmasından sonra kadında bir kusur bulunmadığı ortaya çıkarsa,bozukluğun erkekte olduğuna karar verilir: Çiftlerin yüzde 30-40′ın da kusur erkektedir. Erkekte kısırlığa sperma yolu üstünde bir engel (erbezleri yeterli miktarda spermatozoyit ürettikleri halde, sperma yolu üstündeki bir anormallik bunların .dışarı çıkışlarını engeller) ya da erbezinde spermatozoyitleri yokeden (ya da yapılarının bozulmasına yolaçan) bir değişiklik neden olur.

Buna göre erkeklerde kısırlık iki biçimde olabilir:

— sperma yolları üstündeki bozukluklara bağlı kısırlık;

— genel bir hastalığa ya da bir erbezi hastalığına bağlı kısırlık.

Sperma Yolu Üzerindeki Bozukluklara Bağlı Kısırlıklar

Nedenler

Çok çeşitli nedenleri vardır. Bunlar, hastaların üzde 60-70′inde tedavi edilebilmektedirler.

Daralmalar

En sık raslananlar, erbezi üstünde iltihap nedeniyle ortaya çıkan sertleşme ve daralmalardır. Özellikle organın erbeziüstü, sperma kanalı kıvrımını çevreleyen kuyruk bölümünde oluşan düğümler başlıca engeli oluşturur. Bunlar arasında iki yanlı belsoğukluğu enfeksiyonunun ya da bir bakteri enfeksiyonun bıraktığı izlerin yanısıra, bir verem düğümü çok özel yer tutar. Bozunların derin bölgede yeralması (sperma kanalı iltihabı, atici kanal iltihabı, sperma keseciği iltihabı) nedeniyle cerrahi girişimler başarılı olamamaktadır.

Bu nedenle en önemli nokta, erbeziüstündeki engelin verem kökenini bulup ortadan kaldırmaktır.

Travmalar

Kasık fıtığı, sperma kordonu damarları genişlemesi, sperma kordonu kisti, hattâ seröz boşluk içinde sıvı toplanması girişimleri sırasında, sperma kanalı travmaya uğrayabilir (kesilme, bükülme, sıkışma).

Doğuştan oluşum bozuklukları

Başlıcalan sperma kanalının tıkalı durumda olması, erbeziüstünün bulunmaması ya da sperjna tozoyitlerin içlerinde hapis olmalarına neden olan kordon kistleridir.

Klinik muayene

Hastanın önce geçmişi incelenmeli, iki yanlı bir erbeziüstü iltihabı, sidik yolu iltihabı ya da sidik yollan veremi geçirip geçirmediği araştırılmalıdır.

Geçirilmiş bir ameliyat izi saptamak amacıyla, kasık kanalı ve sperma kordonu muayene edilmelidir.

Erbezi torbasının elle muayenesi, sidikte hücre incelemesi ve îç üreme organlarının durumunu anlamak için göden barsağının parmakla muayenesi, hastalığın nedeni konusunda oldukça önemli kanıtlar sağlar;

Hastanın sağlığı genellikle çolc iyidir; erbezleri hacim, biçim ve kıvam bakımından bütünüyle normaldir. Erbeziüstünün baş bölümüyse, şişmiş ve anormal biçimde gerilmiştir.

Sperma çizelgesi

3-5 gün süreyle hiç bir cinsel ilişkide bulunmamış (süre daha uzun olursa, hareketsiz ya da anormal spermatozoyit sayısında yükselme olacağından yanlış sonuçlar elde edilir) hastadan sperma, bir kaba ya da mikroptan arındırılmış bir prezervatife (talk pudrası kapsamaması koşuluyla) konularak laboratuvara götürülür.

Normal bir sperma çizelgesinde değerler şöyledir:

— hacim: 2-5 mit, pH 7-7,5; ;

— früktoz: 100-150 mgr, sitrik asit 100-1000 mgr;

— spermatozoyit: mlt’ye 20 000 000 ya da daha çok;

— anormallikler: yüzde 20′den az;

— hareketlilik; Atımdan 4 saat sonra yüzde 60, 24 saat sonra yüzde 15.

Akış yolunun tıkalı olduğu durumlarda, sperma çizimi anormaldir; kesinlikle hiç bir spermatozoyit bulunmaması, spermada başka bir değişiklik olmadığı için, son derece niteleyici bir belirtidir.

Bu bulgulara dayanarak, hastanın eskiden geçirmiş olduğu hastalıklar, klinik muayene ve sperma çiziminin karşılaştırılmasıyla, teşhis kesinleştirilir. Yalnızca, doğuştan oluşum bozuklukları karşısında hekim kuşkuya düşebilir. Bu durumda erbezlerinin sağlamlığı, hormon bilançosunun düzgün olması ve ikincil cinsel özelliklerde bozukluk olmaması varsayımı; doğrularsa da, teşhisi kesinleştirmek için tamamlayıcı muayeneler uygulamak gerekir.

Tamamlayıcı muayeneler

İğneyle karşıt madde verme

Sperma kordonu içindeki sperma kanalına iğneyle karşıt maddeler verme (yerel uyuşturum altında uygulanır) sonucunda, normal bir sperma keseciği, sperma kanalı filmi elde edilir; ama erbezine doğru, erbeziüstü, sperma kanalı birleşme yerinden önce, kese biçiminde bir tıkanıklık saptanır.

Erbeziüstü, sperma kanalı birleşme yerinin eksikliği, doğuştan bir oluşum bozukluğudur ve kısırlığa yolaçar.

Cerrahi yöntemle araştırma

Bu yöntemin çeşitli yararları vardır: Kanaldaki tıkanıklığı saptamak; kanalın hangi bölümüne kadar sürdüğünü ortaya çıkarıp, yeniden işlev yapabilmesi için sperma yolunun yeterli uzunlukta olup olmadığını araştırmak. Uygulama erbezi biyopsisine dayanır. Akzar 1/2 sm kadar açıldıktan sonra, ince ve eğri bir makasla bez dokusundan örnek alınır. Yöntem her zaman, erbezine iğneyle girerek örnek almaya yeğ tutulmalıdır; çünkü iğneyle girme, bazen erbezlerinde kan toplanmalarına neden olur; bu da,kısırlığı düzeltme olasılığını azaltır.

Tedavi

Sperma yolu üstünde verem kökenli olmayan bir engel bulunduğu saptandığında, kısırlık cerrahi girişimle (sön derece özenle ve özel araçlarla uygulanması gerekir) tedavi edilir. Sperma yolu üstündeki bir tıkanıklık (keşi, daralma, bağdokusu lifleri.içine gömülme), kanalın hastalıklı parçasının kesilip çıkarılmasından sonra yapılacak bir ağızlaştırmayla giderilir (işlemde gümüş ya da. çelik teller kullanılır).

Erbeziüstünün kuyruk bölümündeki bir bozukluk, yan yana bir ; erbeziüstü, sperma kanalı ağızlaştırmasıyla düzeltilir. Bu arada erbezıüstünde 1-2 sm’lik bir kesiyle spermatozoyit bulunup bulunmadığını saptamak ve sperma yolunun bu bölümündeki geçirgenliği araştırmak yararlı olur. Geçirgenlik durumunu anlamak için, kanalın içine iğneyle fizyolojik serum verilir. Kanal açıksa, serum serbestçe atıcı kanala doğru ilerler. Kanal geçirgenliği bozulmuşsa, ikinci engelin nerede bulunduğunu saptamak için sperma kanalı sperma keseciği filmi çekilir ve ek bir onarıcı girişim gerekip gerekmediği değerlendirilir (körelmeli sperma keseciği iltihapları ve atıcı kanal iltihapları, cerrahi girişimle tedavi edilememektedir).

Her iki yan da aynı zamanda ameliyat edilebilmişse, tedavi sonrasında başarı oranı yüzde 60-70′ tir. Girişimin tek yanlı yapıldığı hastalarda, bu oran yüzde 30-40 dolayındadır; çünkü öteki yan ya yoktur (erbezinin herhangi bir nedenle çıkarılmış olması) ya da düzeltilemeyecek durumdadır (erbezi körelmesi).