Erbezi ve Erbeziüstü İltihapları

Erbezi torbası içindeki üreme organlarını etkileyen bakteri ya da virüs enfeksiyonu, asalak (trichomonas) ya da mantar hastalığı, aşağıdaki iltihaplara yolaçar:

— erbezi ve erbeziüstü iltihapları;

— erbeziüstü iltihaplarının çoğu;

— erbezi iltihaplarının küçük bir bölümü.

Nedenler

Bir erbezi, erbeziüstü iltihabının oluşması için bir bakteri, bir virüs, bir asalak ya da bir mantar gereklidir; ama bu gerçeklik, dış üreme organlarının bu hastalığının ortaya çıkma koşullarından daha az önemlidir.

Birbirinden çok ayrı 3 neden vardır.

Genel bir enfeksiyonu izleyen erbezi iltihabı

Genel bir enfeksiyonun (grip, tifo, maltahumması, kabakulak, v.b.) kan yoluyla %tilatlı hale geçmesidir.

Erbezinin birincil hastalığı, genellikle boşaltım yoluna’ (erbeziüstü, sperma kanalı, sperma keseciği, atıcı kanal) zarar vermez ve tohum epitelini tehdit eder (kısırlık, erbezi körelmesi).

Hastanın genel durumu, iltihabın kökenleri konusunda hiç bir kuşku bırakmaz. Ama üretkenliğin yitimine karşı koruyucu,etkili bir tedavi yoktur (kabakulağa bağlı erbezi iltihabında kullanılan asetilarsol’ün etkisi dışında).

Sidik yolunun aygıtla incelenmesi sırasında oluşan erbezi ve erbeziüstü iltihabı

Hastalığa, sidik yolunda yapılan aygıtlı muayeneler (sonda koyma, genişletme, endoskopi girişimleri, prostat masajları) neden olur. Aslında yalın ve kolay görünen bu muayeneler, gerekli önlemler alınmazsa (araçların mikroptan arındırılması, hekimin sürekli eldiven kullanması, koruyucu antibiyotik tedavisi, v.b.) çok ciddi olaylara yolaçabilir. Sürekli sonda konmuş kişilerde ya da üst üste aygıttı muayeneler uygulanan kişilerde, sperma kanalının bağlanması yararlı bir önlemdir; arna mukozaaltı ve kanal dışı lenf yollarında ortaya çıkabilecek bir tehlikeyi tam olarak önleyem’emektedir.

Sidik yolu prostat iltihaplarındaki erbezi ve erbeziüstü iltihabı

Sidik yolu ya da prostat enfeksiyonu, çoğunlukla birincilmiş gibi görünen erbezi ve erbeziüstü iltihabına yolaçar. Bu iltihaplar, gizli kalmış ya da iyileşmiş görünen bir sidik yolu prostat hastalığına ihtilat olarak eklenirler.

Hastalığa çoğunlukla gonokok, stafilokok, kolibasili, enterekok, v.b, bakteriler neden olur. Trichomonas en sık bulgulanan asalaktır. Sporotrikoz ise, erbeziüstü. mantar hastalığına neden olur.

Teşhis

Hastalığın iki klinik biçimi vardır: İvegen biçim; süreğen biçim.

İvegen biçim

Apansızın başlar. Başlıca belirtiler titreme, 39-40°C’ı bulan yüksek ateş ve erbezi torbalarının önce ağrılı, sonra da ödemli bir görünüm almasıdır. Organın elle muayenesiyle (çok yumuşak olarak), bazı hastalarda, bir seröz boşluk içinde sıvı toplanması tabakası ortaya çıkarılabilir. Ayrıca, erbeziüs-tünde ağrılı bir kütle ve altında zarar görmemiş erbezi bulgulanabilir. İltihabın ilerlemesiyle kalınlaşmış sperma kordonu içindeki sperma kanalı (ductus deferens) sertleşmiş ve bazı hastalarda bir kurşun kalem kalınlığına yaklaşmıştır. Sidik bulanık ya da irinlidir. Sidik yolu dış deliği, sidik yolundan gelen irinli akıntı nedeniyle çoğunlukla yapışık durumdadır.

Göden barsağınm parmakla muayenesinde, derin bölgede yeralan üreme organlarının sağlam olup olmadıkları anlaşılabilir (üreme organları hastalıktan etkilenmişse, bütünüyle ödemli bir prostat ya da yerel olarak bakışımsız biçimde tek bir lob aşırı\büyümesi ve duyarlaşması saptanır).

Şu incelemelerin yapılması gerekir:

— kan formülü (parçalı çekirdeklilerin çoğaldığı bir akyuvar artışı);

— sidik yolu salgısının (varsa) hücre ve bakteri incelemesi; bu uygulamada bakterilerin yamsıra trichomonas da araştırılmalıdır,

— sidiğin hücre ve bakteri incelemesiyle birlikte antibiyotik çizelgesi.

Antibiyotiklerin bulunmasından bu yana, ivegen biçimin evrimi hastaların çoğunda iyidir.

İvegen iltihap evresinden sonra, çoğunlukla nedbe özellikli bir erbeziüstü kanalı tıkanıklığı kalır. Bu yapı çift taraflıysa, kısırlığa neden olur. Engel, cerrahi yöntemlerle ortadan kaldırılabilir (erbeziüstü, sperma kanalı ağızlaştırması).

Bazen, özellikle de sidik yolunun aygıtla incelenmesi sonucu oluşan erbezi ve erbeziüstü iltihaplarında (sonda koyma, genişletme), hastalık erbezi üstünden erbezine de ulaşır ve sonuçta enfeksiyon kökenli bir doku ölümü ve küçük apseler ortaya çıkar. Ağrı ve ateşle birlikte torbaya fistülleşmeye yönelik deri yapışıklıkları görülür ve bez yavaş yavaş silinmeye başlar.

Süreğen biçim

Raslantıyla ya da bazı ağrılar sonucunda, erbezi torbalarında bir şişlik saptanır.

Ateş ve ödem yoktur, ama erbezinin alt bölümünde kolayca ortaya çıkarılabilecek bir şişlik bulunur. Hastalık yalnızca erbeziüstü sperma kanalı birleşme bölgesini etkiler. Yani erbeziüstü iltihabı yalnızca kuyruk bölümündedir; hafif ağrılı, fındık büyüklüğünde bir düğüm oluşur; iki organı ayıran oluk ve erbeziüstü başı sağlamdır.

Sperma kordonu normaldir ya da hafifçe iltihaplıdır. Sidik çoğunlukla bulanık ya da iltihaplıdır. Bu durum, bir sidik yolu enfeksiyonunu belirtir.

Göden barsağınm parmakla muayenesinde, prostatın kıvamında bir değişme saptanır (düğümlü, körelmeli, sertleşmeli, süreğen prostat iltihabı).

Süreğen biçimler kolayca üreme organları veremiyle karıştırılabilir. Tedavide süreğen sidik yolu, prostat iltihabının tedavisi yapılır. Ayrıca sidikte hücre ve bakteri incelemesi yapılmalı, sidik yolu salgısı varsa, alman örnek besiyerinde üretilmelidir.

Ayırıcı Teşhis

İvegen biçimler, kolay teşhis edilmelerine karşılık, çoğunlukla başka hastalıklarla karıştırılırlar.

Hastalık en çok ivegen üreme organları veremi ve sperma kordonu dönmesiyle karıştırılır.

Üreme organları veremini akla getiren başlıca belirtiler sidik yolu iltihabı bulunmaması, verem basili taşıyan bulanık ya da berrak sidik (üreme sistemindeki bir bozun nedeniyle açığa çıkarılan böbrek veremi), önemli bir sperma kanalı iltihabı ve hastanın daha önce akciğer zan ya da eklem veremi geçirmiş olmasıdır.

“Sperma kordonu dönmesini akla getiren belirtilerse, yüksek ateş olmaması, sidik yolu iltihabı görülmemesi, sidiğin berrak olması ve torba derisinde önemli derecede pembe renkli ödemler bulunmasıdır. Süreğen biçim, erbeziüstü kistiyle karıştırılamaz.

Süreğen biçim, kesin olarak teşhisinden önce üreme organları veremini akla getirir. Bu nedenle hastaya, çoğunlukla gereksiz ve uzun süreli bir tedavi uygulanır. Hastaların büyük bölümünde hızlı bir iyileşme gösteren gonokoklara bağlı sidik yolu iltihaplarıysa, aslında erbezi ve erbeziüstü iltihaplarına pek benzemezler. Verem ve beisoğukluğu özel bir tedavi gerektirdiklerinden, hastalık etkeni bakteri, asalak ya da mantarın özenle araştırılması gerekir.

Tedavi

İvegen erbezi, erbeziüstü iltihaplarında, erbezlerinin bir yastık yardımıyla yukarı kaldırılmasına dayanan yatak tedavisi uygulanır. Buna, kortizon tedavisi ve etkenin türüne göre seçilecek bir antibiyotik tedavisi eşlik eder.

Erbeziüstü çıkarma girişimine çok ender başvurulur. Erbezi çıkarma da, ancak ivegen bir erbeziüstü ve erbezi irinli iltihabının yolaçacağı fistülleşmelerde uygulanmalıdır.

Süreğen erbezi ve erbeziüstü iltihaplarında etkenin saptanmasından sonra (prostat iltihabı, adenom, sidik yolu iltihabı) tedaviye geçilir (prostatın masajı, adenom çıkarma girişimi, sidik yolundaki darlaşmayı genişletme). Hastada asivegen ateş görüldüğünde sperma kanalının bağlanması ameliyatı, hastalığın süreklilik kazandığı ve ağrılara yolaçtığı kişilerde, genel gidiş bir kaygı yaratırsa, erbeziüstü çıkarma ameliyatı uygulanmalıdır.