Ergenlik Anormallikleri

Ana, baba, çocuğun cinsel gelişme belirtilerini oldukça kuşkuyla bekler. Bu yüzden de, yalın bir gecikmede hemen telaşa kapılırlar.

Ergenliğin gecikmesi

Normal ergenlik yaşını saptamadaki güçlük nedeniyle, herhangi bir gecikmeden sözetmek için sakımmlı davranmak gerekir. Ayrıca, gecikmenin yanısıra, ergenliğin hiç gerçekleşmemesi de görülebilir.

Gecikmeli ergenlik

Kız çocukta 16, erkek çocukta da 15 yaşına doğru ergenliğin ilk belirtileri halâ görülmüyorsa, ergenlikte gecikme sözkonusudur. Ama bu, son derece göreceli bir kavramdır. Çocuğun genel gelişme durumuna, özellikle de kemik yaşına göre değerlendirilmesi gerekir. Kemik yaşı, iskelet filminde kemik uçlarında kemikleşme noktalarının ortaya çıkması ve büyüme kıkırdaklarının kaynaşma derecesiyle belirlenir. Ergenlik genellikle, kız çocuklarda kemik yaşı ll’e, erkek çocuklarda ise 13′e ulaştığında ortaya çıkar. Kemiksel gelişmede gecikme yoksa, ergenlik gecikmesi, genel gelişme gecikmesi çerçevesine girer. Kemikleşme gecikmesi varsa, o zaman hipofizde ya da üreme bezlerinde (erbezleri ya da yumurtalıklar) yetersizlikten kuşkulanılmalıdır. Ergenlik belirtileri görülmüyorsa, ama kemik yaşı da 13′ü geçmemişse, ergenlik gecikmiş sayılır. Çeşitli nedenler sözkonusu olabilir:

— hipofizden salgılanan büyüme hormonunun (STH ya da somatotrop hormon) yokluğu ya da çok düşük düzeyde oluşu;

— çocuğun genel durumuna, özellikle de büyümesine yansıyan süreğen bir hastalık (doğuştan kalp damar hastalığı, akciğer enfeksiyonu, vitamin eksikliği).

Çoğunlukla, hiç bir neden bulunmaz. Anne, baba ve öteki kardeşlerde de ergenlik gecikmeli olmuştur. Bu durumda kalıtım kavramı sözkonusudur.

Ergenliğin gerçekleşmemesi

Kemikler ergenlik olgunluğuna eriştiklerinde, hâlâ ergenlik belirtileri görülmüyorsa, ergenliğin gerçekleşmemesi olasılığı ortaya çıkar. Bozunlanın hipofizde mi, cinsel bezlerde mi olduğunu saptamak için hormon ölçümlerine başvurulur.

Hormon ölçümleri

Hipofiz hormonlarının ölçümü, hipofiz hormonlarının varolduğunu (hattâ çoğunlukla yüksek oranlarda bulunduğunu) gösterirse, bozunun çevresel kökenli olduğu, yani yumurtalıklarda ya da erbezlerinde yeraldığı anlaşılır.

Erkek çocuklarda, ergenliğin gerçekleşmemesinin nedeni, erbezlerinin yokluğu, normal yerlerinde bulunmamaları (ektopi) ya da karın boşluğunda kalmış olmaları (inmemiş erbezi) olabilir (torbasına inemeyen erbezi, karın boşluğunda yüksek ısı etkisi altında kalacağından etkinlikte bulunamaz); ayrıca, bezin damarlanmasmda da bir bozukluk sözkonusu olabilir.

Kızlarda, «Turner sendromu.» adıyla bilinen hastalık, ergenliğin gerçekleşmemesiyle yansır. Bu çocuklarda tek bir cinsel kromozom vardır; gelişmelerinde çok belirgin bir gecikme (oluşum bozukluklarıyla birlikte) görülür, yumurtalıkları yoktur.

Üreme bezlerindeki yetersizliğe, üreme organları ya da karın enfeksiyonlarının X ışınlarıyla tedavi edilmiş olması da yolaçabilir.

Hormon ölçümleri sonucu hipofizde gonadotrofinlerin yokluğu saptanırsa, hipofizin yetersiz olduğuna karar verilir. Hipotalamus ya da hipofizden kökenlenen ergenlik gerçekleşmemesinin nedeni, hipofizde ya da kafa tabanındaki bir ur, enfeksiyonlar (özellikle beyin zarları iltihapları), damarlarda oluşum bozuklukları ya da kesin nedenleri saptanamayan doğuştan anormallikler olabilir.

Erken ergenlikler

Kız çocuklarda 8, erkek çocuklarda 10 yaşından önce başlayan ergenlikler erken sayılır. Erkek çocukta yalancı ergenlikler

Erbezlerinde hiç bir gelişme olmadığı halde, erkekleşme belirtileri (çatı bölgesi kıllanması, ses değişmesi, v.b.) bulunmasıyla nitelenirler. Nedeni. erbezleri dışındaki bezler (özellikle böbreküstü bezleri) tarafından erkeklik hormonu salgılanmasıdır. Böbreküstü bezi kabuk maddesinin salgıladığı hormonların yapımındaki bazı anormalliklerde, denge (metabolizma) erkeklik hormanlan yapımına yöneldiğinde bu durumla karşılaşılır. Bu çocuklarda büyüme bir süre hızlanır; ama, kemikler çok çabuk kaynadığından, sonuç olarak çocuk kısa boylu kalır. Küçük çocuklarda bu anormalliklerin yanısıra, bazen ölümle sonuçlanabilecek ölçüde su yitimi de gözlenir. Erken teşhis koşuluyla, ilaç tedavisi, böbreküstü bezlerinin etkinliğini denetleyerek büyümeyi normal duruma getirir; daha sonra da ergenliğin normal olmasını sağlar. Böbreküstü bezlerinin bazı urları da benzer bir tabloya yolaçar. Bu durumda tek tedavi yolu ameliyattır. Aşırı testosteron üretimi nedeniyle erbezi salgısını .artırıcı rol oynayan erbezi urları da erken ergenlik nedenidir. Çoğunlukla, erbezlerinden genellikle biri iri olduğundan, teşhis güçleşir. Bu tür erbezi urlarının tedavisi de ameliyattır.

Kız çocukta yalancı ergenlikler

Kız çocuklardaki yalancı erken ergenliklerin nedeni de, erkek çocuklardakine benzer böbreküstü bezi anormallikleridir. Yüksek miktarda östrojen (dişilik hormonu) salgılayan yumurtalık urlarına ender raslanır; hattâ bu urlar, bazen de testosteron salgılayarak erkeksi görünüşlü yalancı erken ergenliklere neden olurlar.

Gerçek erken ergenlikler

Hipotalamus hipofiz sisteminin vaktinden önce etkinliğe geçmesine bağlıdırlar. Genellikle hiç bir organik nedene raslanmaz. Etnik, coğrafi ve kalıtımsal etmenlerin önemli rol oynadıkları sanılmaktadır. Bununla birlikte, röntgen incelemeleriyle, kafa tabanında bir ur olup olmadığı araştırılmalıdır.