Erkek Çocuklarda Ergenlik

Erkek çocukta ilk ergenlik belirtisi, erbezlerinin ve erbezleri ilişiklerinin hacminin artmasıdır. Her 2 erbezi, erbezi torbası (scrotum) adı verilen torbalar içindedir. Erbezleri normal yerlerinde değillerse (ektopi), dölyatağı içi yaşam sırasında karın boşluğundan çıkmamışlar demektir. Erbezlerinin normal yerlerinde bulunmamaları, erken tedavi gerektirir; yoksa, bez körelmeye uğrar ve erbezinin normal yerinde olmaması iki yanlıysa, kısırlık tehlikesi belirir.

Erbeziüstü bir gövde ve bir kuyruktan oluşur; kuyruk ve gövde, erbezinin dış arka yüzüne yapışıktır. Sperma kanalıyla erbezinin alt kutbuna doğru devam eder. Kanal, erbezinin arka yüzüne çıkarak kör3on öğeleriyle birleşir. Kordon öğelerinin en önemlileri, «sperma damarları» adı verilen ve erbezini besleyen damarlardır. Bu verilerle, jrbezinin ve ilişiklerinin boyutlarındaki gelişmelerin yanısıra, kıvam değişmeleri de değerlendirilebilir; özellikle sperma kanalı düzgün, sıkı ve sert biçimde ele gelir, parmak altında yuvarlanır ve bu haliyle «elektrik kordonu»na benzetilebilir. Hekim, çocuğu ergenliğin değişik evrelerinde muayene ederek, aldığı ölçüleri kıyaslar. Böylece herhangi bir anormallik (varsa) erken olarak saptanabilir. Hacim ve kıvam değişiklikleri, asıl erkekleşme belirtilerinden (çatı bölgesinin kıllanmaya başlaması, kamışın ve erbezi torbasının gelişmesi) 8-14 ay önce ortaya çıkar.

Erbezinin gelişmesi

Erbezi çift etkili bir bezdir. Dışsalgıyla ilgili ilk görevi, erkek üreme hücreleri olan spermatozoyitleri hazırlamak ve olgunlaştırmaktır; içsalgıyla ilgili ikinci göreviyse, erkek hormonlarını yapmaktır. Başlıca erkek hormonları olan testosteron ve androstenediyon, «androjen» ortak adıyla anılır. Erbezi dokusu üzerinde yapılan incelemeler, bu iki farklı etkinliğe uyan 2 ayrı bölge bulunduğunu ortaya koymuştur:

— her biri bir erbezi birimi oluşturan ve spermatozoyit oluşumu etkinliğinden sorumlu olan sperma boruları;

— androjen hormonları hazırlayan ve salgılayan aradoku ya da Leydig hücreleri.

Sperma borusu

Ergenlikten önce fazla gelişmemiştir ve işlev görmez. Ergenlikten sonra ise yumak gibi sarılır, uzunluğu 30 sm’yi, çapı 200 mikronu bulur. İki tür hücreden oluşur: Boruyu oluşturan temel hücreler; genç hücrelerden (ya da spermatogoniler) gelişerek oluşan spermatozoyitler Olgunlaşma, kanalın çevresinde başlayarak içeri doğru ilerler ve sperma borusunun içinde son bulur. İlkel tohum hücreleri spermatozoyit ana hücrelerini yaparlar; sperma hücreleri, spermatit, daha sonra da, son biçimini almış cinsel hücre olan spermatozoyit haline dönüşürler. Böylece hazırlanan çok miktarda spermatozoyit, üreme yollarında ilerleyerek, erbezleriarası yollardan, daha sonra da erbeziüstünden ve sperma kanalından geçerek ulaştıkları sperma keseciklerinde depolanır. Sperma kesecikleri, spermatozoyitleri, atıcı kanallar yoluyla, sidik yolu çıkıntısı düzeyinde sidik yoluna boşaltır.

Bez aradokusu

Bez aradokusu, testosteron salgılar ve buna paralel olarak gelişir. Testosteron hazırlanmasından sorumlu olan Leydig hücrelerinde, ergenlik sırasında yoğun bir metabolizma etkinliği görülür. Bu etkinlik bazen, sperma borularının yetersiz olduğu erbezinin normal yerinde bulunmaması durumunda, sperma kanalları bağlandıktan sonra da sürer. Bu, ikincil cinsel özelliklerin belirmesinin içsalgıya bağlı olduğunu göstermektedir. Testosteron, erkek hormonlarının en güçlüsüdür. Kandaki testosteron oranı, ergenlik sırasında, kesin bir artış gösterir.

Genel görünüşteki değişiklikler

Testosteronun salgılanması ve kan yoluyla bedene yayılması, çocuğun genel görünümünü değiştirir.

Dış değişiklikler

En önemli 5 değişiklik şunlardır:

— çatı bölgesi kıllanmaya başlar; kıllanma

Kadında ve erkekte cinsel olgunlaşmanın değişik evreleri. Resimlerde, ikincil cinsel özelliklerin gelişmesi ele alınmıştır: Kadında memeler, çatı bölgesi kıllanması ve büyük dudakların gelişmesi, erkekte çatı bölgesi ve göğüs kıllanması, kas kütlelerinin dağılımındaki değişmeler ve dış üreme organlarının gelişmesi.

önce başaşağı bir üçgen biçimindedir; daha sonra yetişkinlik döneminde eşkenar dörtgen biçimi alır;

— kamış ve erbezi torbası 20-28 ay içinde gelişir: Büyürler; renkleri, pigment artışı sonucu, koyulaşır;

— çatı bölgesi kıllanmasmdan bir yıl sonra, koltukaltları kıllanmaya başlar; yüz, göğüs, karın, kol ve bacaklarda da kıllanma başlar;

— ergenlik sivilcesi ve sebore gibi deri bozunları, erkeklik hormonu salgılanmasına bağlıdır; genellikle yetişkinlikte ortadan kalkar;

— gırtlaktaki, özellikle de ses tellerindeki değişiklikler sonucu ses değişir.

Cinsel özelliklerdeki değişiklikler

Cinsel özellikler de değişir. Bu değişiklikler 3 ana nokta çevresinde toplanır:

— prostat gelişir: Prostat, sidik çevresinde ve sidik torbasının yanında yeralan bir bezdir; sperma atımı sırasında spermatozoyitlerle birlikte dışarı atılan bir sıvı salgılar. Hadımlaştırma, yani her 2 erbezinin cerrahi girişimle çıkarılması, prostatı küçültür; testosteron iğneleriyse gelişmesini sağlar;

— salgılarını sidik yolu arka parçasına boşaltan Cowper bezleri ve sünnet derisi bezleri de, testosterondan etkilenir;

— ilk sperma atımları daha geçtir; başlangıç, 14-16 yaş arasında, kişiden kişiye değişir.

Biçimsel değişiklikler

Ergenlikte, önemli biçimsel değişiklikler de görülür:

— boy, yılda 6 sm uzar;

— kas sistemi gelişir;

— omuzlar genişler;

— omuz çıkıntıları ve uyluk kemiğinin kalça çıkıntısı arasındaki uzaklık, kol ve bacak uzunluk oranları, ergenlik süresince değişikliğe uğrar; bu ölçülerin izlenmesi, ergenliğin gidişi konusunda fikir verir.