Erkek Üreme Organlarının Yapısı

Erkek üreme organları da aynen kadınlarda olduğu gibi dışta yer alanlar ve içte yer alanlar olmak üzere ikiye ayrılır.

Erkeğin dış genital organlarını penis ve içinde erbezlerini (testisleri) barındıran torba (skrotum) adı verilen yapı oluşturur.

Penis

Penis, erişkin bir erkekte 5-9 santimetre uzunluğunda, 3-5 santimetre çapında silindir şeklinde bir organdır. Cinsel uyaranlara bağlı olarak sertleştiğinde boyu yaklaşık iki kat uzar ve çapı artar. Penis boyutlarındaki artışı sağlayan mekanizma penisin iç yapısında bulunan boşluk ve gözeneklerin içinin kan ile dolmasıdır. Uyaran bittiğinde penis kısa sürede eski boyutlarına geri döner.

Penis uzunluğu çok değişken olabilir ve penisin cinsel işleviyle boyutları arasında bilinen bir ilişki yoktur.

Penisin gövde ve baş olmak üzere iki kısmı vardır. Baş kısmı sünnet derisiyle kaplıdır ve erkek sünnet olduktan sonra bu kısım açıkta kalır. Sünnet olmamış erkeklerde sünnet derisinin içindeki baş kısmı sertleşmeyle birlikte ortaya çıkar, sonra eski boyutlarına döndüğünde tekrar deri tarafından örtülür. Penisin baş kısmı sünnet olmamış erkeklerde elle sıyrılarak da ortaya çıkarılabilir.

Penis başı erkeğin en hassas bölgelerinden biridir ve içerdiği çok sayıda sinir ucu sayesinde erkek orgazmında en önemli rolü oynar.

Penisin ortasından uretra adı verilen idrar borusu geçer. Mesaneyle bağlantılı olan bu boru, penis başının uç kısmında bulunan uretra ağzına açılır. Uretra hem meninin hem de idrarın dışarıya boşaltılmasını sağlar.

Erkek uretrası (sağda yer alan şekil) kadın uretrasına göre çok daha uzundur. Kadın uretrasının nispeten kısa olması kadınlarda idrar yolları enfeksiyonlarının kolaylıkla oluşmasına zemin hazırlar.

Torba (skrotum)

Skrotum içinde sağlı sollu yer alan iki testis, sperm kanallarının bir kısmı ve çok sayıda damar yapısı içeren bir yapıdır.

Skrotumun sperm işlevlerini korumak açısından çok önemli bir özelliği vardır:

* Sperm hücreleri ısı değişikliklerinden olumsuz etkilenirler ve işlevlerini en iyi şekilde yerine getirebilmeleri için vücut ısısından yaklaşık 2 derece daha düşük bir ortamda bulunmaları gerekir. Torbanın vücut dışında bulunmasının nedeni budur.

* Torbanın içindeki ısı vücut ısısından daha düşüktür ve soğukta büzüşerek ısı kaybını önler. Sıcakta ise aksine sperm hücrelerinin aşırı ısıya maruz kalmalarını önlemek için gevşer.

Testisler

Torbanın içinde sağlı sollu yer alan iki adet testis, sperm hücrelerinin üretildiği ve testosteron adı verilen erkeklik hormonunun salgılandığı yapılardır.

Testislerin büyüklükleri kişiden kişiye değişmekle beraber, her biri ortalama 20-30 gram ağırlığında, 4-5 santimetre uzunluğunda ve 2-2,5 santimetre kalınlıktadırlar.

Testisler yaklaşık aynı büyüklükte olmalarına karşın yapısal olarak sol testis sağdakine göre biraz daha aşağıda yer alır.

Her testis içinde küçük ve oldukça kıvrımlı sperm kanalcıkları bulunur. Bu kanalcıklar beyindeki hipofiz bezinin salgıladığı FSH hormonunun verdiği emirle sperm hücreleri üretirler.

Testisler yine hipofiz bezinden salgılanan ve LH adı verilen hormonun etkisiyle testosteron hormonu üretirler.

Erkek çocukta ergenlik dönemine girene kadar nispeten düşük miktarlarda salgılanan testosteron hormonu ergenlikle birlikte daha hızlı salgılanmaya başlar ve erkek çocukta ses kalınlaşması, sakal-bıyık çıkması, vücut kaslarının gelişmesi, vücutta erkek tipi kıllanmanın ortaya çıkması gibi erkeksi özelliklerin ortaya çıkmasını sağlar. Sperm üretimi de ergenliğin başlamasıyla kısa sürede başlar.

Erişkin bir erkekte de testosteron erkek cinsiyete özgü özelliklerin devamını ve sürekli olarak sperm üretimini sağlar.

Sperm hücresinin yapısı

Sperm hücresi yaklaşık santimetrenin 250'de bir kadar uzunlukta çıplak gözle görülemeyecek kadar ufak bir hücredir.

Spermatozoa’ nın (erkek üreme hücresi) , baş , gövde ve kuyruk olmak üzere üç ayrı bölümü vardır.

Spermatozoa’ nın Baş bölümü , yumurta (ovum ) hücresi içine girme görevini yürütür. Baş kısmının iki önemli özelliği vardır; bir tanesi spermatozoanın yumurta hücresi (ovum ) içerisine girmesini sağlayan eritici enzimlerin bulunduğu uç kısmındaki akrozom adını verdiğimiz organelidir. Akrozomun içinde yer alan Akrozim adını verdiğimiz eritici enzim yumurtanın (ovum ) zona pellucida adındaki dış zarını delerek döllenmeyi (fecondatiton ) sağlarlar. Baş kısmının diğer görevi ise çekirdek (nucleus) içinde yer alan X veya Y kromozumuna ait genetik materyalın saklanmasıdır. Yumurtanın ; X Kromozuma sahip spermatozoa ile birleşmesi dişi : kız cinsiyeti, Y Kromozuma sahip spermatozoa ile birleşmesi ile de erkek cinsiyeti oluşturacaktır.

Spermin boyun kısmında bulunan mitecondrialar sayesinde hareketlilik için gerekli enerji (ATP : Adenosin Tri Phosphate ) temin edilmektedir

Spermatozoa’ nın gövde bölümü spermatozoa’ nın (erkek üreme hücresinin ) 23 kromozomdan oluşan genetik materyalini (DNA zincirini ) içerir. Burada ayrıca spermatozoa’ nın canlı kalması ve hareket etmesi için gerekli olan enerji sağlayan maddeler (Adenosin Tri Phosphate ) da depolanmıştır.

Spermatozoa’ nın kuyruk bölümü, spermatozoa’ nın hareketli olmasını sağlar , kırbaç hareketleriyle ilerleyen spermatozoa’ lar (erkek üreme hücreleri ) bu şekilde yumurta hücresini (ovum ) bulmaya çalışırlar. Kuyruk kısmında bulunan microflamanlar sayesinde de sperm hareketliliğini (motiliteyi) sağlamaktadırlar.

Spermatozoa’ nın kuyruk bölümü, spermatozoa’nın hareketli olmasını sağlar , kırbaç hareketleriyle ilerleyen spermatozoalar (erkek üreme hücreleri ) bu şekilde yumurta hücresini (ovum ) bulmaya çalışırlar.

Spermatozoa’lar (erkek üreme hücreleri ) daha oluşum aşamasında cinsiyet kromozumlarından birini alırlar. ( X veya Y kromozomu )

Yumurta hücresini (ovum ) dölleyen spermatozoa (erkek üreme hücresi ) , Y kromozomuna sahip ise foetus’un (daha sonra bebek ) cinsiyeti erkek , X kromozomuna sahip ise foetus’un cinsiyeti dişi : kız olur. Yani bebeğin cinsiyetini daima babadan gelen spermatozoa’ nın (erkek üreme hücresi ) Cinsiyet kromozomu ( X veya Y ) belirler. Bebeğin cinsiyetinin belirlenmesinde kadının yumurta hücresinin (ovum ) hiç bir rolü yoktur.

Sperm üretimi

Her testis içinde çok ince ve birbiri üzerine katlanmış çok sayıda kılcal boru vardır. Sperm hücreleri bu borular içerisinde oluşur ve olgunlaşırlar. Sperm hücrelerinin üretimi ve olgunlaşması yaklaşık 74 gün kadar sürer.

Sperm hücresi üretimi aynen yumurta hücresi üretiminde olduğu gibi esas olarak 46 kromozom taşıyan bir hücrenin tam yarıdan ikiye bölünmesiyle gerçekleşir. Erkeklerin hücrelerinde cinsiyet kromozomu olarak bir X bir de Y kromozomu bulunur. Kadında ise cinsiyet kromozomlarının ikisi de X yapısındadır.

Sperm hücreleri oluşum aşamasında böylece cinsiyet kromozomlarından ya X veya Y kromozomunu alırlar.

Yumurta hücresini dölleyen sperm hücresi Y kromozomuna sahip olduğunda bebeğin cinsiyeti erkek, X kromozomuna sahip olduğunda bebeğin cinsiyeti kız olur.

Yani bebeğin cinsiyetini daima babadan gelen spermin cinsiyet kromozomu belirler.

Testis içindeki kanalcıklar testisin hemen tepesinde yerleşmiş olan epididim adlı yapıyla devam ederler. Epididim sperm hücrelerinin olgunlaşmasının devam ettiği bölgedir ve hücreler için bir depo görevi üstlenir.

Epididim vaz deferens adı verilen ana sperm iletim kanalıyla devam eder.

Ana sperm kanalının içine seminal vezikülleri, prostat bezi ve Cowper ("kovper" okunur) salgı bezleri kendi salgılarını boşaltarak meninin son şeklini almasını sağlarlar.

Bu salgıların sperm hücreleri üzerinde besleyici ve hareket artırıcı özellikleri vardır. Sperm hücrelerinin bu salgılarla birleşmesi neticesinde oluşan sıvıya meni adı verilir.

Yaklaşık 4 ml. hacmindeki meninin hacmen %60'ı seminal vezikül tarafından, %20'si prostat tarafından oluşturulur.

Prostat en dış kısımda yer alan organ olduğundan ejakulasyonda ilk boşalan sıvı prostat sıvısıdır ve en canlı spermler bu sıvı içinde yer alırlar.

Sperm üretimi devamlıdır, üretilen sperm depolanır ve boşaltılmaya hazır bekler.

Meninin salgılanması ve özellikleri

Meni erkeğin orgazm olmasıyla birlikte dışarı fışkırma tarzında boşalır.

Meni yaklaşık 1.5-5 mililitre miktarında opak-gri renkte, kuruduğunda sarı bir renk alan, kendine özgü bir kokusu olan, yapışkan ve kıvamlı bir sıvıdır.

Vücuttan atıldıktan sonra 5 ila 20 dakika arasında yapışkan halini kaybederek sıvılaşır, 30 dakikada tamamen su halini alır.

Bir boşalmada erkek ortalama 150 milyon sperm hücresi boşaltır.

Yumurta hücresinin döllenmesinde sperm sayısı kadar spermlerin kalitesi de önemlidir.

Meninin çeşitli özelliklerinin laboratuar koşullarında incelenmesine spermiyogram adı verilir.

ERKEK ÜREME BEZLERİ VE KANALLAR :

Ana sperm kanalının içine vesicula seminalis ‘i , prostat bezi ve Cowper salgı bezleri kendi salgılarını boşaltarak sperma ‘nın son şeklini almasını sağlarlar. Bezlerden salgılanılan tüm salgılar spermatozoalar (erkek üreme hücreleri ) üzerinde besleyici ve hareket artırıcı niteliktedir.

İçinde spermatozoaların olduğu sperma’ya ( meniye ) semen veya ejaculat adları da verilmektedir.
Yaklaşık 2- 4 ml. hacmindeki spermanın (semenin ) %60′ı vesicula seminalis bezi tarafından , %20’si prostat tarafından üretilmektedir.

Prostat en dış kısımda yer alan organ olduğundan ejaculation’ da ilk boşalan sıvı prostat sıvısıdır ve en canlı spermatozoalar de bu sıvı içinde yer alır. Burada bilinmesi gereken nokta cinsel ilişki sırasında erkeğin uyarılması sonucunda penisin ucundan gelen ilk sıvıda (zevk suyu) spermatozoaların bulunduğu için bu sıvının vaginaya bulaşması ile gebelik şansının olduğudur.

Sperma (meni , semen ) yaklaşık 1- 4 ml hacminde , opak-gri renkte, kuruduğunda sarı bir renk alan, kendine özgü bir kokusu olan, yapışkan ve kıvamlı bir sıvıdır. Erkeğin orgazmı ile birlikte fışkırarak dışarı boşalır. Bu olaya ejaculation ( ejakulasyon - boşalma) adı verilir.

Vücuttan atılan sperma (meni , semen ) 5-20 dakika arasında yapışkan halini kaybederek sıvılaşır. 30 dakika da tamamen su gibi bir duruma gelir. (likefaksiyon, erime). Bir ejaculationda erkek ortalama 100-200 milyon arasında spermatozoid (erkek üreme hücresi ) boşaltmaktadır.

Yumurtanın döllenmesinde sperm sayısı kadar spermlerin kalitesi yani hareketlilik oranı ve morfolojisi (yapısı) de önemlidir. Çünkü spermada (menide, semende ) atılan spermatozoaların tamamı kaliteli değildir; örneğin bir kısmı hareketsiz, deformiteli (bozuk yapıda) veya ölü olabilir.

Spermanın (semenin ) özelliklerinin Laboratuvar’ da incelenmesine Spermiyogram Testi (Semen Analizi) adı verilmektedir.